استفاده 10درصدی از مغز؛ این موضوع شایعه است یا واقعیت دارد؟
به گزارش تور تایلند، خراسان نوشت: مغز انسان بسیار پیچیده است؛ به رغم این که به کارهای روزمره پیش پاافتاده مشغول است، می تواند کنسرت بسازد، مانیفست صادر کند و برای معادلات سخت راه چاره بدهد.
سرچشمه همه احساسات، رفتارها و تجربیات انسانی است و مخزن حافظه و خودآگاهی. بنابراین جای تعجب ندارد که چندوچون عملکردش، معمایی حل نشدنی و منشأ شایعات ریزودرشت باشد. یکی از گزاره های فراوان شنیده شده درباره مغز، این ادعاست که بشر تنها از 10درصد مغزش استفاده می نماید و اگر روزی به 90درصد بقیه دسترسی پیدا کند، موجودی با توانایی های خارق العاده خواهدشد که هیچ محدودیتی پیش پایش نخواهدبود. فرقی ندارد این ادعا را کجا و از زبان چه کسی شنیده باشید، احتمالا ته دل تان امیدواری خوشایندی احساس نموده اید از این که به طور بالقوه قادر هستید غیرممکن را ممکن کنید. در پرونده امروز ادعای استفاده 10درصدی از مغز را آنالیز می کنیم و به یاری یک متخصص علوم اعصاب از زیروبم عملکرد مغز سردرمی آوریم.
راست و غلطِ مغزِ 10درصدی / ادعای بلااستفاده ماندن 90درصد ظرفیت مغز انسان چرا و چطور مطرح شد؟
انسان ها فقط از 10درصد مغز خود استفاده می نمایند؛ کسی دقیقا نمی داند این ادعا از کجا آمده است اما درباره ریشه اش برآورد هایی شده است. یک نظر می گوید اولین بار روزنامه نگاری آمریکایی به نام لوول توماس این ادعا را در مقدمه کتاب آیین دوست یابی نوشته دیل کارنگی مطرح نمود و باعث توسعه آن شد. توماس در مقدمه اش از ویلیام جیمز، روان شناس آمریکایی، نقل قولِ بدفهمیده شده ای آورده بود که می گفت: یک انسان معمولی تنها از 10درصد توانایی ذهنی بالقوه خود استفاده می نماید. اما جیمز درواقع به انرژی ذهنی بالقوه اعتقاد داشت. او معتقد بود که ما فقط از بخش کوچکی از منابع ذهنی و جسمی خود استفاده می کنیم و هیچ وقت به محدودیت 10درصدی اشاره ای ننموده بود. فرضیه دیگری ادعای استفاده 10درصدی از مغز را به اینشتین نسبت می دهد که درباره اش می گویند نبوغش را مدیون استفاده از تنها 10درصد مغزش می دانسته است. گرچه برای این نقل قول، سند معتبری وجود ندارد. فرض سوم، ویلدر پنفیلد را مسئول رواج این باور می دانند. پنفیلد که جراح مغز و اعصاب سرشناسی بود، در سال 1930 ادعا کرد که قشر خاموش را در مغز کشف نموده است. او در آزمایش هایش متوجه شد که ناحیه خاصی از مغز به تحریکات الکتریکی، واکنشی نشان نمی دهد پس به این نتیجه رسید که لابد کارکردی ندارد. امروزه این ناحیه را به عنوان قشر تداعی می شناسیم که در پیچیده ترین عملنمودهای ذهنی نقش دارد.
همواره پای هالیوود درمیان است
اگر کل ماجرا صرفا یک سوء تفاهم است، پس چرا همچنان در زمانه ما ادعای استفاده 10درصدی از مغز، شنیده می گردد؟ خب این ادعا یکی از گزاره های محبوب هالیوودی ها و سخنرانان انگیزشی است. انگیزشی ها، افراد فعال در مشاغلی مثل بازاریابی شبکه ای و خلاصه همه کسانی که می خواهند دیگران را به کارهای عجیب ترغیب نمایند، با مانور دادن بر این موضوع، قصد دارند به مخاطبان شان بقبولانند برای انسان هیچ محدودیتی در دستیابی به اهداف و آرزوهایش وجود ندارد، فقط کافی است توانایی اش را باور داشته باشد و البته پکیج های آموزشی این استادهای خودخوانده را هم بخرد تا به رویایش برسد. سخنرانان موفقیت، آگاهانه و عامدانه عوامل محدودنماینده ای مثل سابقه و شرایط خانوادگی، تأثیرات دوران کودکی، ویژگی های جسمانی و روانی، امکانات و زمان را نادیده می گیرند و تمام بار مسئولیت را به دوش انسانی می اندازند که بالقوه می توانسته به موفقیت برسد اما با مغفول گذاشتن ظرفیت مغزش از این تکلیف جا مانده است. به این ترتیب گرچه حرف شان ظاهرا در ستایش انسان و قابلیت هایش است، نتیجه ای که از آن می گیرند قصور شایسته سرزنش اوست؛ 90درصد ظرفیت مغز تو بلااستفاده مانده است، پس تو مقصر صددرصدی شرایط زندگی ات هستی. هالیوود هم از این ادعا به خوبی بهره می گیرد، به ویژه آن که ابزارهای فناورانه به یاریش می آیند تا به طرزی مجاب نماینده نشان بدهد انسان درصورت استفاده از تمام ظرفیت مغزش، به موجودی فراتر از هر محدودیت بدل خواهدشد که هرکاری از او برمی آید. در فیلم پدیده، Phenomenon محصول 1966، مردی به نام جرج که یک مکانیک معمولی با هوشی میانه است، براثر رعدوبرق نیرویی عجیب به دست می آورد. می تواند پیچیده ترین مسائل ریاضی را به راحتی حل نماید و دست هایش قدرت آهن ربایی پیدا می نمایند. یک جرقه، به جرج امکان می دهد به بخش بیشتری از مغزش دسترسی داشته باشد. همین مضمون را در فیلم نامحدود، Limitless محصول سال 2011 هم می بینیم؛ ادی نویسنده بخت برگشته و ناموفقی است که استفاده از یک داروی خاص، او را به سرحد توانایی های ذهنی اش می رساند؛ چندین زبان تازه یاد می گیرد، سر از وال استریت درمی آورد و در همه زمینه هایی که می خواهد به موفقیت می رسد. لوسی، Lucy محصول 2014 را اگر دیده باشید، می دانید که در آن فیلم هم قصه همین است. قدری روان گردان به طور تصادفی وارد خون لوسی می گردد و مرحله به مرحله بخش بیشتری از ظرفیت بالقوه مغز او را بالفعل می نماید. لوسی درنتیجه این اتفاق دید چهاربعدی به دست می آورد، در زمان سفر می نماید، صداها را از فاصله های بسیار دور شنود می نماید و... .
مغز هیچ وقت بیکار نمی ماند
به این ترتیب باور استفاده 10درصدی از مغز به تدریج تقویت می گردد؛ آن قدر که براساس یک نظرسنجی در سال 2013، حدود 65درصد از آمریکایی ها معتقد بوده اند که انسان تنها 10درصد مغزش را به کار می گیرد اما همزمان با کوشش های سخنرانان انگیزشی و دست اندرکاران هالیوود، متخصصان علوم اعصاب کوشش دارند که بگویند این ادعا صحت ندارد. بری گوردون، متخصص مغز و اعصاب در مصاحبه ای در مجله علمی آمریکایی، شرح می دهد که مغز تقریبا همواره فعال است. یکی از روش های رایج تصویربرداری مغز، به نام تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی به اختصار (fMRI)، می تواند فعالیت مغز را زمانی که انسان درحال انجام وظایف مختلف است، مقدار گیری کند. با استفاده از این روش و روش های مشابه، محققان نشان می دهند که بیشتر ظرفیت مغز ما در غالب اوقات درحال فعالیت است حتی زمانی که درحال انجام یک عمل بسیار ساده، درحال استراحت یا خواب هستیم. درصد استفاده از مغز، مقدار ثابت و معینی نیست و در هر زمان تعیین از فردی به فرد دیگر فرق دارد. این درصد بعلاوه بستگی به این دارد که شخص چه کاری انجام می دهد و به چه چیزی فکر می نماید. بنابراین خبر بد این که ناچاریم افسانه ره صدساله موفقیت را یک شبه رفتن و یک روزه نابغه شدن را در همان سینما و کتاب های خودیاری و تدتاک های انگیزشی رها کنیم اما خبر خوب این که سخت کوشش کردن همچنان جواب می دهد. در ادامه پرونده با چندوچون عملکرد مغز و تأثیر کوشش و تمرین بیشتر آشنا می شویم.
منابع این بخش از پرونده: medicalnewstoday.com، britannica.com، همشهری دانستنی ها
مغز انسان ظرفیتی بیش از عملکرد روزمره دارد
گفت وگو با یک متخصص علوم اعصاب که نکات قابل تاملی درباره ادعای استفاده 10درصدی از مغز مطرح می نماید
دکتر فریبا کریم زاده، دانش آموخته علوم اعصاب، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی زیرمجموعه دانشگاه علوم پزشکی ایران و معاونت اجرایی بانک مغز ایران شرح می دهد که مغز انسان، ظرفیتی دارد بیشتر از آن چه به مصرف امور روزمره می رسد اما منظور از این حرف چیست و چه تفاوتی با ادعای استفاده 10درصدی از مغز دارد؟
علم اعصاب درباره چندوچون استفاده ما از ظرفیت مغزمان چه نظری دارد؟
شما وقتی فعالیت و مهارتی یاد می گیرید یا چیزی را به خاطر می سپارید، یک شبکه حافظه در مغزتان شکل می گیرد که محتوی ارتباطات بین سلول های عصبی یا همان سیناپس است. مثلا وقتی آغاز می کنید به یادگیری دوچرخه سواری، یک مدار عصبی در مغزتان شکل می گیرد که این یادگیری را در شما پایدار نگه می دارد. در مغز ما 100میلیارد نورون یا سلول عصبی وجود دارد که بین آن ها بی شمار سیناپس می تواند ایجاد گردد درحالی که یک انسان معمولی درطول زندگی، تعداد معدودی مهارت و فعالیت یاد می گیرد؛ تعداد اندکی محاسبه ریاضی انجام می دهد، شعر حفظ می نماید و خاطره به یاد می سپارد. با این شرح، می توانیم بگوییم مغز ما ظرفیت دارد که n فعالیت یاد بگیرد اما به علت عوامل محیطی محدودنماینده از تمام این ظرفیت استفاده نمی کنیم. پس اگر گاهی می شنویم که شخصی برای مثال قادر است به شش زبان زنده دنیا صحبت کند، معنی اش این نیست که کاری خارق العاده انجام داده بلکه برای یادگیری (شکل گیری مدارهای عصبی در مغز)، زمان صرف نموده و البته شرایط هم برایش مهیا بوده است. بنابراین ظرفیت بالقوه در مغز وجود دارد اما تفاوت های فردی بر آن تأثیرگذار است. برای مثال ممکن است مهارت واحد دوچرخه سواری در یک نفر به دو جلسه آموزش احتیاج داشته باشد و در شخصی دیگر به علت ترس، توانمندی ضعیف در کنترل عضلات و ... 10 جلسه تمرین لازم داشته باشد.
اگر ما از همه ظرفیت مغزمان استفاده نمی کنیم، چرا آسیب های مغزی مثل سکته عملکرد ما را دچار اختلال می نمایند؟ درحالی که توقع می رود در چنین مواردی، بخش فعال آسیب ببیند و بقیه سالم بماند.
وقتی یک نفر بعد از سکته مغزی قادر به راه رفتن نیست، درواقع سیم کشی مغز به نخاع و عضلات است که قطع شده و اندام ها توانایی حرکت کردن را ازدست داده اند. همان طور که گفتیم عملکرد ما صرفا از وجود داشتن سلول های عصبی ناشی نمی گردد بلکه درنتیجه ارتباطات عصبی بین سلول هاست. فرض کنید تعداد مساوی مکعب خانه سازی در دو ظرف ریخته می گردد. در یک ظرف، با مکعب ها خانه ای ساخته می گردد. این دو ظرف، محتوای یکسانی دارند و فرق شان در چیدمان بین واحدهاست. در فرد سکته نموده هم نورون های عصبی وجود دارند اما ارتباط بین آن ها آسیب دیده یعنی درواقع برای یک عملکرد هدفمند نشده اند. ما نمی گوییم بخش هایی از مغز انسان بیکار و خالی افتاده اند بلکه منظورمان آن است که ترکیبات سیناپسی بالقوه بیشتری داریم نسبت به آن چه که از آن استفاده می کنیم.
ازنظر تکاملی، وجود مغزی با این ابعاد که تمام ظرفیت اش هم به کار گرفته نمی گردد، توجیه پذیر است؟ وقتی با بخش کمتر آن کارمان راه می افتد، چه احتیاجی بود که به صورت کنونی تکامل پیدا کند؟
اگر قرار بود انسان صرفا از حداقل ها بهره مند باشد، مثل رده های پایین تر در تعدادی سیستم حیاتی مثل تنفس، سیستم گردش خون، تنظیم فشارخون و ... خلاصه می شدیم اما هدف انسان این نیست که تنها زنده بماند. مرکز کنترل فعالیت های حیاتی در مغز انسان، ازنظر ابعاد بسیار کوچک است. هیپوتالاموس که محل کنترل فعالیت های فیزیولوژیک بدن مثل گرسنگی، تشنگی، فشار خون و... است، از ناخن کوچک شما بزرگ تر نیست. در پیاز مغزی هم که ابعاد بسیار کوچکی دارد، تنها چند هسته کوچک به فعالیت های فیزیولوژیک اختصاص دارد. هدف انسان، پرداختن به فعالیت های عالی و شناختی مثل تفکر، استدلال، استنتاج و تکلم است، یعنی آن چه در دیگر جانداران وجود ندارد. برای همین است که مغز انسان هم ظرفیت بیشتری از رده های پایین تر دارد.
با این اوصاف می گردد گفت که نوابغ و مشاهیر دنیا، درصد بیشتری از ظرفیت مغزشان را استفاده نموده اند؟
خیر، اختلاف بسیار ناچیز است. البته آن چه مشاهیر را از آدم های عادی متمایز می نماید، تفاوت فاحش آن ها در عملکردشان است اما ازنظر استفاده از ظرفیت های ذهنی نمی گردد گفت اختلاف چشم گیری وجود دارد چون ظرفیت مغز همان طور که گفتیم بسیار بالاست و نوابغ و دانشمندانی که ما می شناسیم، صرفا در یک یا چند جنبه معین سرآمد بوده اند؛ مثلا موسیقی دان برجسته ای را درنظر بگیرید که در کار خود فوق العاده ماهر است اما نقاشی بلد نیست، ریاضی نمی داند و از کلی مهارت دیگر بی بهره است. به این ترتیب با توجه به مقدار ظرفیت های به کارنرفته مغز در او، می توانیم بگوییم که تفاوت چندانی با آدم های عادی ندارد. با این حال می دانیم هرچه از حواس و فعالیت های ذهنی بیشتر استفاده کنیم، منطقه مربوط به آن ها در مغز، وسعت بیشتری می گیرد. شاهد این مدعا، قوی تر بودن برخی حس ها در افراد دارای معلولیت است. شاید شنیده باشید که افراد نابینا، حس شنوایی قوی تری دارند. علت این موضوع چیست؟ فرد نابینا چندبرابر دیگران از حس شنوایی اش استفاده می نماید، به همین علت منطقه مربوط به شنوایی در مغز او توسعه می یابد. یک پیانیست که سرانگشتانش را زیاد به کار می گیرد، منطقه مربوط به حس و حرکت انگشتان مغزش فعال تر است. کسی که چند زبان بلد است، منطقه بیشتری از ناحیه تکلم مغزش مشغول به فعالیت است.
ظرفیت بالای مغز و استفاده محدود ما از آن، موضوع سرزنش باری است؟ ما از روی قدرناشناسی و تنبلی همه توان مان را به کار نمی گیریم؟
خیر. ما معتقدیم که مغزمان در هر سن و زمانی این توانایی را دارد که شبکه عصبی تازه درست کند و چیز تازه ای یاد بگیریم به شرط آن که تمرین و ممارست داشته باشیم اما این شرط ضروری است و کافی نیست. در یادگیری، عوامل بیرونی فراوانی دخیل اند؛ علاقه، امکانات، تغذیه، استرس های محیطی، مدت زمان صرف شده و... . درواقع همه چیز باید فراهم باشد تا انسان بتواند مهارتی را یاد بگیرد و موضوع فقط مغز نیست. من علاقه و توانایی بالقوه برای پرداختن به موسیقی را دارم اما در شرایطی به دنیا آمده ام که امکانات لازم برای یادگیری موسیقی برایم مهیا نیست. پس اگر شانس ها و موقعیت ها دامنه انتخاب من را محدود می نماید، معنی اش این نیست که آدم بی فایده ای هستم. ما صرفا درباره ظرفیت بالقوه مغز صحبت می کنیم و نمی گوییم که قرار است از همه ظرفیت مان استفاده کنیم. کسی که درطول مدت زندگی، دو مهارت را خوب یاد می گیرد، کسی که با مهارتش به مردم خدمت می نماید و اثر خوبی از خود به جا می گذارد، از توانش بهره خوبی برده است.
2323
منبع: خبرآنلاین