فکرانه؛ برنامه ای رادیویی که همه کاره اش بچه ها اند - تور تایلند

وقتی می گوییم برنامه ای همه کاره اش بچه ها اند؛ چون در استودیویش به روی بچه ها باز بود و مهمانان هنرمندش میزبانان کوچکی داشتند.

فکرانه تا قبل از کرونا، با حضور بچه ها ضبط می شد اما رفته رفته برای حفظ سلامتی بچه ها برای اولین بار از قابلیت های برنامه سازی رادیویی و بهره گیری از رسانه های نوین استفاده شد. بعد از آزمون و خطا در برنامه های تلفن همراه در فضایی دیگر کار دنبال شد.

این برنامه که روزهای چهارشنبه ساعت 13 و 30 دقیقه روی آنتن رادیو فرهنگ می رود، تلاش دارد به گونه ای بچه ها را با رادیو آشتی بدهد، به ویژه بچه های این دوره که خیلی درگیر شبکه های اجتماعی شده اند و حتی بهتر و بیشتر از بزرگ ترها هم می توانند با تلفن های همراه کار کنند.

همه این موارد این شبکه رادیویی را به این فکر واداشت که برنامه ای با تعامل بچه ها روانه آنتن کند که آنها حس مسؤولیت داشته باشند و به نوعی با رادیو مأنوس شوند. با عوامل این برنامه به گفت و گو نشسته ایم که در ذیل مطالعه می کنید.

ارتقای خلاقیت و نوآوری در بچه ها

رکسانا حمیدی، تهیه کننده فکرانه به یکی از اهداف این برنامه اشاره می کند و می گوید: پرورش تفکر انتقادی و توانایی در تحلیل مسائل روزمره و قدرت ارزیابی و آشنایی بچه ها با فرهنگ، هنر و ادبیات از اهداف برنامه است که آموزش در قالب بازی و سرگرمی جلو می رود.

تهیه کننده برنامه رادیویی فکرانه تصریح می کند: کرونا هرچه شدیدتر شد، ما فکرانه را با حضور بچه ها در فضای مجازی دنبال کردیم. ما غیر از بازی و سرگرمی و ارتقای خلاقیت و نوآوری بچه ها، بحث آشنایی با هنر ایران و دنیا را پیش می بریم؛ بخشی که بچه ها باید بگویند این نقاش، مجسمه ساز و هنرمند کیست و آثارش را توضیح بدهند. یا در فرهنگ لغات، چند کلمه بگویند؛ همه این اقدامات برای بالا بردن جنبه آموزشی برنامه است.

وی با اشاره به این که همه کاره برنامه ما بچه ها اند، می افزاید: وقتی در استودیو بودیم بچه هایی که می آمدند اجرا و همه اتفاقات برنامه در دست آنها بود و فقط ما نقش راهنماییگرانه داشتیم، برای بهتر شدن اتفاقات برنامه راهنمایی شان می کردیم مثل تئاتری که روی صحنه می رود. قبلا تعداد محدودی می توانستند بیایند و در برنامه ما خودی نشان دهند و از قابلیت ها و ظرفیت هایشان بگویند اما این فرصت در فضای مجازی باعث شد تا همه ایران و حتی گروهی علاقه مند در خارج از کشور صدایشان را برای ما ارسال کنند و به خاطر بستری که در فضای مجازی برایشان ایجاد شده، می توانند صداهایشان را برای برنامه ما بفرستند و از ایده ها و خلاقیت های آنها بیشتر استفاده کنیم.

خواندن داستان برای بچه ها

وی در خصوص علاقه بچه ها به گویندگی و اجرا می گوید: رده سنی دبستان، سرمنزل اصلی برنامه فکرانه است اما گاهی اوقات بچه 14، 15 ساله هم به خاطر جذابیت های اجرا و جست وجو و خلاقیت هایی که در برنامه ما وجود دارد شرکت کرده است. در جریان این برنامه، بچه هایی به گویندگی یا اجرا علاقه مند شده اند اما از خانواده شان می خواهم آنها را اهل مطالعه و اندیشه بار بیاورند و به سراغ کتاب و ادبیات و حوزه اندیشه بفرایند؛ چرا که خودمان ایده ای داشتیم که باید از این توجه به ظرایف صدا و فن بیان بگذریم و به اجراهای هدفمندانه برسیم. در واقع به جای معطوف شدن روی صدا و بیان، درک و فهم بالایی از اجرا پیدا کنیم و به تعبیری سواد و بینش اجرا را بالا ببریم.

تهیه کننده برنامه رادیویی فکرانه خاطرنشان می کند: بخشی از این برنامه، خواندن داستان برای بچه هاست که در آن داستان، چالشی هست که بچه ها به کمک کارشناس در آن چالش قرار می گیرند و می توانند راجع به داستان نظر بدهند. هراتفاقی که در داستان رخ می دهد مورد پرسش قرار می گیرد و نظر بچه ها به این واسطه خواسته می شود. بچه ها از تجربیات خودشان درباره آن موضوع می گویند و این اتفاق در واقع کمک می کند تا بتوانند به گونه ای مسائل خودشان را هم بازنگری کنند. مثلا ما از بچه ها خواستیم در خانه صداهایی که می شنوند چه صدای یخچال و چکه آب و موارد دیگر را برای ما توصیف کنند تا قوه خیال شان بیشتر تقویت شود.

وی در خصوص بازه زمانی که برنامه فکرانه تولید می شود، توضیح می دهد: بازه زمانی پنج روزه ای برای تولید محتوای اولیه، طی می شود و دو روز هم تغییرات و ویرایش و ادیت آن صداها و نظرات و ایده هایی که ارسال شده به طول می انجامد همراه با موسیقی گذاری و درست شدن برنامه سرانجام به آنتن روز چهارشنبه ظهر می رسد.

این تهیه کننده ادامه می دهد: ما امروز از بچه ها می خواهیم به خصوص در دوران کرونایی که باید بیشتر در خانه بمانند، حتی توصیف های خودشان از صداهای لوازم آشپزخانه و اتفاقات مختلف را هم برای ما روایت کنند. این برنامه فکری و اندیشه ای است و رادیو بهترین رسانه برای اجرای آن است.

حمیدی خاطرنشان می کند: برنامه رادیویی فکرانه در شرایط جدید حتی رسانه های نوین را پشت سر گذاشته، چرا که دیگر نیازی به میکروفن و استودیو هم نیست. اولین بار در دوران شکل گیری رادیو و تلویزیون برنامه ای تولید شده که همه کاره اش بچه ها و بچه ها اند. در زمانی که برنامه در استودیو ضبط می شد مهمانان هنرمندی که داشتیم همه مراحل اجرایی اش برعهده بچه ها بود. اصلا صاحب این برنامه، بچه ها اند اما مدت ها در رادیو مشکل داشتم که می گفتند چرا این برنامه مجری ندارد؟

وی با اشاره به این که رادیو رسانه ای گرم و تأثیرگذار است، می افزاید: شاید این اتفاق و شرایط کرونایی، بازگشت به رادیو باشد برای خیلی از آدم هایی که بدون تردید در دنیا مدرن و در بسکمک از کشورهای دنیا همچنان به جایگاه و هویت رادیو اعتقاد دارند؛ چرا که هنوز رسانه ای تأثیرگذار است و در برخی مواقع هیچ رسانه ای نمی تواند جای این رسانه را بگیرد. از طرفی همین انعطاف پذیری و قابلیت این که برنامه سازی با هر شرایطی را امکان پذیر کند، شاید بتواند همچنان امتیاز بالایی برای رادیو باشد.

این تهیه کننده تصریح می کند: وقتی مسابقه ای مثل عصر جدید درگیر تولید است یا تلویزیون نگران هزینه و عوامل زیاد برنامه ها و قید و بند دستورالعمل های بهداشتی است رادیو برنامه تعاملی با تعداد بالای بچه ها و والدین را همچنان مدیریت کرده و هرچند فرایند تولید طولانی تر شده اما رسانه های نوین را به خدمت گرفته است تا همچنان رادیو سرپا بماند.

برنامه رادیویی فکرانه پیش از این جمعه ها ساعت 15 و 15 دقیقه روی آنتن می رفت که البته تکرار برنامه های گذشته کماکان این ساعت و این روز از رادیو فرهنگ پخش می شود و برنامه های جدید کمتر از 45 دقیقه زمان گذشته این برنامه با فرم و شکل و شمایل جدید چهارشنبه ها ساعت 13 و 30 دقیقه تا 14 روی آنتن رادیو فرهنگ است.

مهارت بچه ها

نسیبه زمانی، روان شناس و کارشناس برنامه فکرانه، بخش داستان و تحلیل و گفت و گوی برنامه را بر عهده دارد و داستان هایی را انتخاب می کند که در آن چالش وجود داشته باشد و از بچه ها می خواهد تا موضوع اصلی داستان را بیابند و نحوه حل آن مسأله یا روبرو شدن با آن را پیدا کنند و فهم تازه ای از داستان داشته باشند تا از این طریق ذهن بچه ها به هیجان بیاید و باعث تفکر آنها شود که به گفته او نتیجه آن شکل گیری فضایی است که در آن گفت وگوی خلاقانه و انتقادی صورت می گیرد.

نسیبه زمانی، کارشناس برنامه فکرانه می گوید: برنامه فکرانه یکی از متفاوت ترین برنامه هایی است که تا به حال تولید شده است به این دلیل که هدف آن پرورش مهارت ها و ابعاد مختلف تفکر در بچه ها است.

وی می افزاید: تفاوت مهم دیگر این برنامه با برنامه های دیگر، فرایند پیشبرد کار است. در دیگر برنامه های آموزشی کودک و نوجوان یک فرد تعیین آموزشی را به بچه ها ارائه می دهد اما در فکرانه بچه ها خودشان هم آموزش دهنده هستند و هم یادگیرنده و آنها با درگیر شدن در فرآیند مختلفی که در برنامه وجود دارد طی یک فرایند جست و جویی سعی می کنند خودشان آن را کشف کنند و به دانسته های جدیدی برسند و به این ترتیب از جایگاه یادگیرنده منفعل به یادگیرنده فعال تبدیل می شوند.

این کارشناس در ادامه درباره تاثیر داستان در رشد فکری بچه ها تاکید می کند: اهمیتی که داستان در رشد و انتقال مفاهیم به کودک و حتی بزرگسال دارد از کسی پوشیده نیست. علاوه بر این داستان شرایط همذات پنداری را برای فرد به وجود می آورد که محرک بسیار مهمی در ارتباط با داستان به شمار می آید.

وی با اشاره به این که وجود بچه ها به صورت گروهی از ویژگی های این برنامه است، می گوید: بچه ها موقعیتی را تجربه می کنند که در آن نظر هم سن و سال های خود را هم با تجربیات متفاوت می شنوند. این موضوع می تواند دید چند جانبه به بچه ها بدهد و کمک می کند که چند بُعدی به موقعیت نگاه کنند و تجربیات غیرمستقیم بیشتری کسب کنند.

الگودهی به بچه ها

نسیبه زمانی، کارشناس برنامه با بیان این که یکی از ویژگی های این برنامه الگودهی به بچه ها ست، عنوان می کند: بچه های شرکت کننده در این برنامه و حتی بچه هایی که مخاطب این برنامه هستند، متوجه خواهند شد که تا به حال از داستان، موسیقی یا مسائلی که در جامعه با آن روبه رو می شدند، ساده می گذشتند. باید گفت که این برنامه باعث می شود آنها به این فکر کنند که می توانند به تمام آنها به شکل دیگری نگاه کنند و ابعاد مختلف آن را بسنجند. از این جهت است که می تواند الگویی برای بچه ها باشد و قطعا در رشد تفکر آنها بسیار موثر خواهد بود. وی بیان می کند: ویژگی دیگری که فکرانه دارد این است که می تواند اعتماد به نفس بچه ها را افزایش دهد و آنها وقتی می بینند که می توانند فرایند برنامه را پیش ببرند به شدت در اعتماد به نفس آنها تاثیر می گذارد و حتی بچه هایی که برنامه را گوش می دهند، این مسأله باعث می شود به این فکر کنند که ما هم می توانیم این کار را انجام دهیم و این باعث بالا رفتن اعتماد به نفس آنها می شود.

فاطمه عودباشی - رسانه / روزنامه خبرنگاران